Tot de kleine gemeente Waterlandkerkje behoorden tot aan de opheffing in 1970 een tiental gehuchten, waaronder het aansprekende Turkeye. Hieronder informatie over enkele van deze kleine nederzettingen. 

 Turkeije

Dit schilderachtige gehucht ligt aan de weg Waterlandkerkje-IJzendijke. De naam herinnert aan de versterkingen Groot Turkeijen, Klein Turkeijen en Constantinopel, die prins Maurits hier liet aanleggen aan het begin van de zeventiende eeuw. Nederland genoot tijdens de Tachtigjarig Oorlog steun van Turkije in de strijd met Spanje. 

Watergeuzen droegen zilveren sieraden op hun kleren in de vorm van een halve maan waarop de tekst ‘Liever Turks dan Paaps’ was aangebracht. De tekst vloeit voort uit de gedachte dat  je beter van doen had met de islamitische Turken, omdat die andersdenkenden met rust lieten, mits zij belasting betaalden. Dit dan in tegenstelling tot de paus en de Spaanse koning die wilde heersen over het geweten, waardoor protestanten hun geloof niet in vrijheid mochten belijden.

Kinderen op de lagere school in IJzendijke kregen vroeger nog een mooi verhaal te horen van meester Cornelis. Turkeye was volgens hem ontstaan door de vestiging van watergeuzen in de streek, nadat zij Biervliet hadden veroverd. Inwoners van het toen nog Spaanse, en dus katholiek gebleven, IJzendijke noemden deze protestantse inwoners Turken, hetgeen dan de gevoelswaarde had van heidenen.

Uit verhaal van collega Rene Hoonhorst over expositie in museum Het Bolwerk IJzendijke in PZC van 21 maart 2012, editie Zeeuws-Vlaanderen: ,,De wisselexpositie van 2012, van  zaterdag 24 maart tot en met zondag 11 november, is gewijd aan meer dan vier eeuwen betrekkingen tussen Nederland en Turkije. Precies 400 jaar geleden zond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een ambassadeur naar Constantinopel (het huidige Istanbul). De sultan van Turkije erkende twee jaar eerder de republiek officieel, lang voordat de toenmalige West-Europese landen dat deden.
De band tussen Nederland en Turkije ontstond door hun gezamenlijke afkeer van de koning van Spanje. Voor de Ottomaanse sultan was iedereen gelijk, zo lang hij belasting betaalde. De Spaanse koning duldde alleen katholieken in zijn rijk. De onder leiding van prins Maurits tegen de Spanjaarden strijdende (water)geuzen voerden daarom de leus ‘liever Turks dan paaps’.
Om bij de sultan in het gevlei te komen – en het natuurlijke bondgenootschap te versterken – zorgde prins Maurits ervoor dat na de verovering van Sluis 1500 bevrijdde Turkse galeislaven veilig naar Algerije en Tunesië werden gebracht. Inwoners van Sint Anna ter Muiden tooiden zich ook lang met de geuzennaam Turken. Zij hielpen Turkse schipbreukelingen op het land en vingen hen liefdevol op. De Turkse sultan was geroerd door die onbaatzuchtigheid en nodigde een aantal afgevaardigden van Mude (zoals het stadje destijds kortweg heette) uit in zijn verblijven in Constantinopel.
In het wapen van Sint Anna ter Muiden is nog immer de halve maan van het Turkse rijk te vinden en de buurtschap Turkeye vertegenwoordigt de voormalige forten Constantinopel, Groot- en Klein Turkeye.” (tot zover het artikel van Hoonhorst)

De naambordjes van het onder de gemeente Sluis vallende gehucht worden vaak op de gevoelige plaat gezet door toeristen. Al wonen er in het gehucht voorzover bekend geen Turken, het is evenmin erg Nederlands te noemen.  Meer dan de helft van de inwoners is van Duitse of Belgische afkomst.

Een gehucht hoeft niet groot te zijn om een beroemdheid voort te brengen. Op een boederij bij Turkeye kwam op 13 maart 1942 Herman Wijffels ter wereld. Hij zou het brengen tot hoogste baas van de Rabobank en later tot voorzitter van de Sociaal Economische Raad. In 2006 kwam het kabinet Balkenende-Bos-Rouvoet tot stand, waarvan Wijffels de architect was.

Dit artikel is onderdeel van de weblog Monnikenwerk van PZC-redacteur Willem Staat.

• Volgende